1. Vondstlocatie van het scheepswrak MW3, 2. Vondstlocatie molensteen, 3. Locatie Huize Meinerswijk (kaart: Google Earth).
Unieke vondsten
Er heeft in de 13e eeuw een schipmolen gedraaid in de Rijn bij Arnhem. Unieke vondsten maken dit zeer aannemelijk. De restanten zijn opgeslagen in een depot in Lelystad. De stichting zet zich in om de vondsten terug naar Arnhem te halen en op een plek in de stad tentoon te stellen.
Energie opwekken
In Nederland en Europa zijn vooral windmolens en watermolens bekend. Een bijna vergeten ontwerp om energie op te wekken met water is de schipmolen. Geen bouwwerk op het land, maar een drijvende constructie in een rivier op één of meerdere pontons.
Vindplaats Meinerswijk
In juni 2014 is bij graafwerkzaamheden in de polder Meinerswijk ten westen van het centrum van Arnhem een molensteen gevonden. Het bleek een gebruikte molensteen uit de middeleeuwen te zijn.
In de onmiddellijke nabijheid van de steen werd eerder al in een zandwinningsplas een vreemd gevormde boot uit de dertiende eeuw aangetroffen.
Deze twee vondsten in combinatie met elkaar maken het zeer waarschijnlijk dat er in de 13e eeuw een schipmolen gedraaid heeft in de Rijn bij Arnhem.
De schipmolen op de foto hiernaast komt behoorlijk overeen met de schipmolen uit Meinerswijk.
Verder lezen
In een artikel uit 2019 is het verhaal van de vondsten, de reconstructie en duiding daarvan, uitvoering beschreven. Heb je interesse, je kunt het complete artikel hier downloaden.
Schipmolen Minden in de Wezer bij Minden, Duitsland met drijver ter ondersteuning van de as van het waterrad.
Zichtbaar voor publiek
Waterkracht was tot de introductie van de windmolen omstreeks 1200 de belangrijkste krachtbron voor het aandrijven van machines anders dan door dieren, mensen. In deze tijd van energietransitie en het zoeken naar alternatieven voor fossiele brandstoffen, is het principe van de schipmolen weer ‘herontdekt’ en verwerkt in moderne wateraangedreven oplossingen om elektriciteit op te wekken.
Juist deze ontwikkeling is voor de SHSA een extra reden om de 13e eeuwse schipmolen terug te halen naar Arnhem en hier tentoon te stellen. Want het verleden is geen nostalgie maar vooral een voortdurende inspiratiebron voor de toekomst.
- Schipmolen, watermolen op een drijvend platform. Zie Wikipedia
- Defilet, M. en De Ruiter, B. (2010). Gemeentelijke archeologie in … Arnhem. Meinerswijk 3 revisited. Westerheem, februari 2010, pp. 15 – 28.
- Gräf, D. (2006). Boat mills in Europe from early medieval to modern times. Landesamt für Archäologie mit Landesmuseum für Vorgeschichte.
- Schipmolen uit 1216. De nieuwe Molenwereld 3-2019, door Rik Joziasse, Berdie de Ruiter en Peter Pouwels (pdf)
- Voorbeeld van een eigentijdse toepassing, de Oryon Watermill
De schipmolens die hier zijn afgebeeld hebben kennelijk geen opbouw of overkapping op het tweede scheepje, waardoor het rad zichtbaar is. Afb. Tekening van de Waal met het Valkhof door Joannes Leupen uit 1666.